SaNAE

De meeste onderzoeken naar het sociaal netwerk richten zich alleen op het aantal contacten dat iemand heeft. Maar dit geeft onvoldoende inzicht in de samenhang tussen het sociale netwerk en gezondheid. Er is een groot aantal kenmerken die we kunnen meten aan het sociale netwerk van een persoon. Denk daarbij  inderdaad aan het aantal contacten dat iemand heeft, maar ook welk soort contact dit is (dichtbij of via internet bijvoorbeeld). Ook het type contact speelt een rol, zoals het aandeel vrienden of familie of het aandeel leeftijdsgenoten in iemands sociale netwerk. Ook de sociale steun die iemand krijgt is te meten: hoe vaak maakt iemand een praatje of doet iets leuks met iemand anders of krijgt hulp bij klusjes in huis of ziekte. In het SaNAE-onderzoek meten we daarom een breed scala van veel verschillende kenmerken van iemands sociaal netwerk, om de kenmerken met de grootste invloed op gezondheid te kunnen identificeren.

Alle respondenten die in de gezondheidsmonitor van 2016 in Limburg toestemming hebben gegeven om voor onderzoek benaderd te worden en een emailadres hebben opgegeven, hebben een uitnodigen gekregen om aan het onderzoek deel te nemen. Uiteindelijk bevat het onderzoek 5144 deelnemers die een SaNAE-vragenlijst hebben ingevuld. Mensen die eerder aan SaNAE hebben meegedaan, hebben ook een uitnodiging ontvangen voor een vervolgmeting.
Het SaNAE-onderzoek is voorgelegd aan de Medisch Ethische ToetsingCommissie en niet WMO-plichtig bevonden, wat betekent dat er medisch ethisch gezien geen bezwaren zijn voor het onderzoek.

Het onderzoek wordt uitgevoerd door de GGD Zuid-Limburg, in samenwerking met de GGD Limburg-Noord en Universiteit Maastricht.
De projectleiders van het SaNAE-onderzoek zijn Dr. Nicole H.T.M. Dukers-Muijrers en Dr. Stephanie Brinkhues.
De onderzoeksgroep bestaat uit onderzoekers en artsen van de Universiteit Maastricht, de GGD Zuid-Limburg en de GGD Limburg-Noord. 

De eerste meting is uitgevoerd in 2019

• Van de meer dan 5000 mensen in Limburg die de vragenlijst hadden ingevuld, was 54% man. De gemiddelde leeftijd was 63 jaar. Een-derde gaf aan een aandoeningen zoals diabetes, hart- en vaatziekten of astma/COPD te hebben. 
• Het risico op het krijgen van infecties zoals maag-darm infecties (in de volksmond ook wel buikgriep genoemd) en luchtweginfecties is berekend volgens ons predictiemodel (Brinkhues et al, 2018) en het bleek dat 53% een hoog risico had op het krijgen van maag-darm infecties, en 74% had een hoog risico op het krijgen van luchtweginfecties. Mensen hebben vervolgens een op maat advies gekregen wat ze konden doen om de kans op een infectie zo laag mogelijk te houden.
• De gemiddelde netwerkgrootte (het aantal mensen in een netwerk) van de volwassenen was 11. Daarvan was gemiddeld de helft een familielid. Met de meeste van de netwerkleden was er ook fysiek contact, denk bijvoorbeeld aan gesprek in dezelfde ruimte, en met een kleiner aantal mensen was er ook contact via een telefoon of internet. 8 van de 10 deelnemers gaf aan dat hun familie en hun vrienden elkaar kenden. Ongeveer de helft was lid van een vereniging. 53% van de volwassenen was zeer tevreden met hun sociale relaties.
• De volwassenen werden vooraf aan ons infectie-preventie advies ook gevraagd of ze preventieve maatregelen voor infectieziekten toepassen. 94% waste regelmatig de handen met water en zeep, 55% gebruikte alleen papieren zakdoeken of tissues, 39% houdt afstand van mensen die verkouden of grieperig zijn, 19% raakt zo weinig mogelijk de mond, neus en/of ogen aan, 71% maakt regelmatig het huis schoon met allesreiniger.
• Resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in wetenschappelijke artikelen.

Vervolgmeting augustus-november 2020

Met deze meting kregen we inzicht in de veranderingen in sociale netwerken als gevolg van de coronapandemie en welke sociale netwerk kenmerken bijdroegen aan eenzaamheid.

• Gemiddeld hebben de deelnemers in 2020 10 personen om zich heen die belangrijk voor ze zijn of van wie ze steun krijgen, dat is 1 persoon minder dan in 2019.
• Van deze 10 personen zijn 5 personen familieleden, 2 personen vrienden en 3 personen kennissen.
• Ondanks dat deelnemers minder mensen om zich heen hebben, wordt er wel door meer personen advies of raad (informationele steun) gegeven.
• Tijdens de coronapandemie voelde 18% van de deelnemers zich wel eens sociaal eenzaam (ontbreken van een grote groep contacten of betrokken sociaal netwerk) en 28% van de deelnemers zich wel eens emotioneel eenzaam (ontbreken van een intieme relatie of hechte emotionele connectie).
• Deelnemers met een kleiner en minder divers netwerk hadden meer kans om sociaal eenzaam te zijn, terwijl deelnemers die alleen wonen en zich minder verbonden voelen met vrienden of collega’s meer kans hadden om emotioneel eenzaam te zijn.

Informatie over veranderingen in sociale contacten tijdens de pandemie is ook terug te vinden in de factsheet.

In november 2022 ontvangen mensen die eerder aan het SaNAE onderzoek hebben meegedaan een uitnodiging om mee te doen met een nieuwe vervolgvragenlijst. Deze uitnodiging werd per email gestuurd en bevat een link naar de vragenlijst.

Achtergrondinformatie voor deelnemers aan dit vervolgonderzoek

Een belangrijke taak van de GGD Zuid-Limburg is onderzoek doen naar de gezondheid van Limburgers. We willen onze kennis over sociale contacten, leefstijl en gezondheid bij volwassenen en oudere mensen in Limburg verbeteren om zorg te kunnen leveren die aansluit bij de wensen en behoeften van de bevolking.

Met dit onderzoek willen wij, na 2,5 jaar in de coronapandemie, weten hoe het gaat met de Limburgers. Hiervoor gaan we:

• Sociale netwerken van Limburgers in kaart brengen, en met behulp van trends de impact van de coronapandemie schatten
• De leefstijl en gezondheid van Limburgers in kaart brengen
• De relatie tussen sociale contacten, leefstijl en gezondheid onderzoeken.

Wat houdt meedoen in? 

Meedoen aan dit onderzoek betekent dat u een online vragenlijst invult van ongeveer 30 minuten. U krijgt toegang tot deze online vragenlijst door te klikken op de link naar de vragenlijst die in de email meegestuurd is.
De antwoorden op de vragenlijst worden gekoppeld aan uw antwoorden op de eerste vragenlijst die u in 2019 en/of in 2020 heeft ingevuld. Uw gegevens worden alleen gebruikt voor de onderzoeksdoelen. Bij het analyseren en rapporteren zijn de onderzoeksgegevens niet herleidbaar tot u.

Uw gegevens worden vertrouwelijk behandeld. De GGD voldoet aan de eisen die de privacywetgeving stelt. Uw ingevulde vragenlijstgegevens worden door de datamanager van de GGD voorzien van een code om uw privacy te beschermen. Hiervoor heeft de datamanager kort inzage in uw e-mailadres. De datamanager heeft een geheimhoudingsverklaring getekend. Uw e-mailadres wordt verwijderd nadat de code is gekoppeld aan de vragenlijstgegevens.

De vragenlijst bevat vragen die nodig zijn om de onderzoeksdoelen te kunnen beantwoorden. Zo wordt een betrouwbare methode gebruikt om het sociale netwerk van een deelnemer te berekenen, namelijk door namen (voornaam en eerste letter achternaam) van sociale contacten te vragen. Namen worden alleen gebruikt om het sociaal netwerk betrouwbaar te kunnen berekenen. Bij het analyseren en rapporteren van het onderzoek zijn uw gegevens niet tot u te herleiden en gegevens zijn ook niet tot andere mensen te herleiden.

Hoe lang worden uw gegevens bewaard?

Uw gegevens worden in een beveiligde opslagruimte bewaard voor de gangbare termijn van 15 jaar. Meer informatie over uw rechten vindt u op de pagina Privacy 

Deelname is vrijwillig 

U beslist zelf of u meedoet aan het onderzoek. U behoudt daarbij het recht deze instemming weer in te trekken zonder dat u daarvoor een reden hoeft op te geven.
Mogelijk wordt u in de toekomst nog voor vervolgonderzoeken benaderd door de GGD. Als u dit niet wilt, kunt u ons een mail sturen:

sanae@ggdzl.nl

Bevestiging toestemming 

Wanneer u voldoende bedenktijd heeft gehad vragen wij u te beslissen over deelname aan dit onderzoek. Als u toestemming geeft, zullen wij u vragen deze schriftelijk te bevestigen aan het begin van de online vragenlijst. Door deze schriftelijke toestemming geeft u aan dat u de informatie heeft begrepen en instemt met deelname aan het onderzoek. 

De eerste meting van SaNAE (in 2019) is gefinancierd door ZonMW.

De eerste dataverzameling vond plaats tussen maart – mei 2019. De vervolgmeting vond plaats tussen augustus – november 2020. Voor deze vervolgmeting werkte de onderzoeksgroep samen met de Vrije Universiteit Amsterdam, Radboud UMC en de Rijksuniversiteit Groningen. De volgende meting vindt plaats vanaf oktober/november 2022.