SaNAE

De meeste onderzoeken naar het sociaal netwerk richten zich alleen op het aantal contacten dat iemand heeft. Maar dit geeft onvoldoende inzicht in de samenhang tussen het sociale netwerk en gezondheid. Er is een groot aantal kenmerken die we kunnen meten aan het sociale netwerk van een persoon. Denk daarbij  inderdaad aan het aantal contacten dat iemand heeft, maar ook welk soort contact dit is (dichtbij of via internet bijvoorbeeld). Ook het type contact speelt een rol, zoals het aandeel vrienden of familie of het aandeel leeftijdsgenoten in iemands sociale netwerk. Ook de sociale steun die iemand krijgt is te meten: hoe vaak maakt iemand een praatje of doet iets leuks met iemand anders of krijgt hulp bij klusjes in huis of ziekte. In het SaNAE-onderzoek meten we daarom een breed scala van veel verschillende kenmerken van iemands sociaal netwerk, om de kenmerken met de grootste invloed op gezondheid te kunnen identificeren.

Alle respondenten die in de gezondheidsmonitor van 2016 in Limburg toestemming hebben gegeven om voor onderzoek benaderd te worden en een emailadres hebben opgegeven, hebben een uitnodigen gekregen om aan het onderzoek deel te nemen. Uiteindelijk bevat het onderzoek 5144 deelnemers die een SaNAE-vragenlijst hebben ingevuld. Mensen die eerder aan SaNAE hebben meegedaan, hebben ook een uitnodiging ontvangen voor een vervolgmeting.
Het SaNAE-onderzoek is voorgelegd aan de Medisch Ethische ToetsingCommissie en niet WMO-plichtig bevonden, wat betekent dat er medisch ethisch gezien geen bezwaren zijn voor het onderzoek.

Het onderzoek wordt uitgevoerd door de GGD Zuid-Limburg & Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Mosa, in samenwerking met Maastricht University. De projectleiders van het SaNAE-onderzoek zijn Dr. Nicole Dukers en Dr. Lisanne Steijvers. De onderzoeksgroep bestaat uit onderzoekers en artsen van GGD Zuid-Limburg, Maastricht University en GGD Limburg-Noord.

De eerste meting was in 2019

• Meer dan 5000 mensen in Limburg vulden de vragenlijst in.54% was man en de gemiddelde leeftijd was 63 jaar. 1 op de 3 had een ziekte zoals diabetes, hart- en vaatziekten of astma/COPD.
• Het risico op het krijgen van infecties zoals maag-darm infecties (in de volksmond ook wel buikgriep genoemd) en luchtweginfecties is berekend volgens ons predictiemodel (Brinkhues et al, 2018). Het bleek dat 53% een hoog risico had op het krijgen van maag-darm infecties, en 74% had een hoog risico op het krijgen van luchtweginfecties. Mensen hebben vervolgens een op maat advies gekregen wat ze konden doen om de kans op een infectie zo laag mogelijk te houden.
• De gemiddelde netwerkgrootte (het aantal mensen in een sociaal netwerk) van de volwassenen was 11. De helft hiervan was familie. Met de meeste contacten waren fysiek, denk bijvoorbeeld aan gesprek in dezelfde ruimte, maar er was ook contact via een telefoon of internet. 4 op de 5 deelnemers gaf aan dat hun familie en hun vrienden elkaar kenden. Ongeveer de helft was lid van een vereniging. 53% was zeer tevreden met hun sociale relaties.
• De volwassenen werden, voorafgaand aan ons infectiepreventie advies, gevraagd of ze preventieve maatregelen voor infectieziekten toepassen. 94% waste regelmatig de handen met water en zeep, 55% gebruikte alleen papieren zakdoeken of tissues, 39% houdt afstand van mensen die verkouden of grieperig zijn, 19% raakt zo weinig mogelijk de mond, neus en/of ogen aan, 71% maakt regelmatig het huis schoon met allesreiniger.
• Resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in wetenschappelijke artikelen.

Vervolgmeting 2020

Met deze meting kregen we inzicht in de veranderingen in sociale netwerken als gevolg van de coronapandemie en welke sociale netwerk kenmerken bijdragen aan eenzaamheid.

• In 2020 hadden deelnemers gemiddeld 10 personen om zich heen die belangrijk voor ze zijn of van wie ze steun krijgen. Dat is 1 persoon minder dan in 2019.
• Van deze 10 personen waren gemiddeld 5 familie, 2 vrienden en 3 kennissen.
• Ondanks dat deelnemers minder mensen om zich heen hebben, wordt er wel door meer personen advies of raad (informationele steun) gegeven. Meer weten? Klik dan hier om meer te lezen.
• Tijdens de coronapandemie voelde 18% van de deelnemers zich wel eens sociaal eenzaam (ontbreken van een grote groep contacten of betrokken sociaal netwerk) en 28% van de deelnemers zich wel eens emotioneel eenzaam (ontbreken van een intieme relatie of hechte emotionele connectie).
• Mensen met een kleiner en minder divers netwerk waren vaker sociaal eenzaam, terwijl mensen die alleen wonen en zich minder verbonden voelen met vrienden of collega’s vaker emotioneel eenzaam waren. Meer weten? Klik dan hier om meer te lezen.

Informatie over veranderingen in sociale contacten en eenzaamheid tijdens de pandemie is ook terug te vinden in de factsheet.

Vervolgmeting 2022

Deze vragenlijst gaf inzicht in de sociale netwerken van Limburgers aan het einde van de pandemie. Daarnaast gaf het inzicht in de invloed van sociale contacten op lichamelijke activiteit van de deelnemers.

• In 2022 vulden 2063 deelnemers de vragenlijst in: 58% waren mannen en de gemiddelde leeftijd was 68 jaar.
• Deelnemers hebben gemiddeld 10 mensen om zich heen die belangrijk voor ze zijn of van wie ze steun krijgen. De helft van deze mensen was familie, meer dan een kwart vrienden, en de rest kennissen of collega’s.
• 30% van de deelnemers vertoonden gezondheid bevorderende activiteit, 39% waren minimaal fysiek actief en 32% waren inactief.
• Hoe actiever deelnemers zijn, hoe groter hun sociale netwerk en hoe meer mensen in dit netwerk ook actief zijn.,
• Factoren die bijdragen om actiever te zijn, zijn het volhouden om regelmatig te bewegen, mensen om samen mee te bewegen en het hebben van meer mensen om je heen die zelf ook regelmatig bewegen

Informatie over de rol van sociale contacten in beweeggedrag is terug te vinden in de factsheet.

In maart 2025 ontvangen mensen die eerder aan het SaNAE onderzoek hebben meegedaan een uitnodiging om mee te doen met een nieuwe vervolgvragenlijst. Deze uitnodiging wordt per email gestuurd en bevat een link naar de vragenlijst.

Achtergrondinformatie voor deelnemers aan dit vervolgonderzoek

Een belangrijke taak van de GGD Zuid-Limburg is onderzoek doen naar de gezondheid van Limburgers. We willen onze kennis over sociale contacten, gezondheid en gezondheidsgedrag bij volwassenen en oudere mensen in Limburg verbeteren om zorg te kunnen leveren die aansluit bij de wensen en behoeften van de bevolking.

Met dit onderzoek willen wij na de coronapandemie weten hoe het gaat met de Limburgers. Hiervoor gaan we:

• Sociale netwerken van Limburgers in kaart brengen
• De gezondheid van Limburgers in kaart brengen
• De relatie tussen sociale contacten, gezondheid, en gezondheidsgedrag (bijv. infectiepreventiegedrag) onderzoeken.

Wat houdt meedoen in? 

Meedoen aan dit onderzoek betekent dat u een online vragenlijst invult van ongeveer 30 minuten. U krijgt toegang tot deze online vragenlijst door te klikken op de link naar de vragenlijst die in de email is meegestuurd.

De antwoorden op de vragenlijst worden gekoppeld aan uw antwoorden op de eerdere vragenlijst die u heeft ingevuld. Uw gegevens worden alleen gebruikt voor de onderzoeksdoelen. Bij het analyseren en rapporteren zijn de onderzoeksgegevens niet herleidbaar tot u.

Uw gegevens worden vertrouwelijk behandeld. De GGD voldoet aan de eisen die de privacywetgeving stelt. Uw ingevulde vragenlijstgegevens worden door de datamanager van de GGD voorzien van een code om uw privacy te beschermen. Hiervoor heeft de datamanager kort inzage in uw e-mailadres. De datamanager heeft een geheimhoudingsverklaring getekend. Uw e-mailadres wordt verwijderd nadat de code is gekoppeld aan de vragenlijstgegevens.

De vragenlijst bevat vragen die nodig zijn om de onderzoeksdoelen te kunnen beantwoorden. Zo wordt een betrouwbare methode gebruikt om het sociale netwerk van een deelnemer te berekenen, namelijk door namen (voornaam en eerste letter achternaam) van sociale contacten te vragen. Namen worden alleen gebruikt om het sociaal netwerk betrouwbaar te kunnen berekenen. Bij het analyseren en rapporteren van het onderzoek zijn uw gegevens niet tot u te herleiden en gegevens zijn ook niet tot andere mensen te herleiden.

Hoe lang worden uw gegevens bewaard?

Uw gegevens worden in een beveiligde opslagruimte bewaard voor de gangbare termijn van 15 jaar. Meer informatie over uw rechten vindt u op de pagina Privacy 

Deelname is vrijwillig 

U beslist zelf of u meedoet aan het onderzoek. U behoudt daarbij het recht deze instemming weer in te trekken zonder dat u daarvoor een reden hoeft op te geven.
Mogelijk wordt u in de toekomst nog voor vervolgonderzoeken benaderd door de GGD. Als u dit niet wilt, kunt u ons een mail sturen:

sanae@ggdzl.nl

Bevestiging toestemming 

Wanneer u voldoende bedenktijd heeft gehad vragen wij u te beslissen over deelname aan dit onderzoek. Als u toestemming geeft, zullen wij u vragen deze schriftelijk te bevestigen aan het begin van de online vragenlijst. Door deze schriftelijke toestemming geeft u aan dat u de informatie heeft begrepen en instemt met deelname aan het onderzoek. 

De eerste meting van SaNAE (in 2019) is gefinancierd door ZonMW.

De eerste dataverzameling vond plaats tussen maart – mei 2019. De vervolgmetingen vonden plaats tussen augustus – november 2020 en november 2022 – januari 2023. Voor deze vervolgmeting werkte de onderzoeksgroep samen met de Maastricht University. De volgende meting vindt plaats vanaf maart 2025.